VERON A63
Friese Wouden
____________

VERON afdeling Friese Wouden
Afdelingsblad 'CQ Friese Wouden'

door PAoLH

In de radiotechniek kom je regelmatig de grootheid Q tegen. Dit is de kwaliteitsfactor van een spoel of condensator of de combinatie daarvan. Elke condensator of spoel heeft een mogelijkheid om energie op te slaan en deze weer af te geven. De Q wordt uitgedrukt met de formule :

                                                    X
                                        Q = ---------
                                                    R

Bij een spoel X_L= 2 * pi * freq. * L
Bij een Condensator X_C=(2 * pi * freq) / C

Hierin is Q de kwaliteitsfactor (een onbenoemd getal,d.w.z er staat niets achter, bijv. volts of ampere of mirofarad). X is de reactantie. X_C bij een condensator, X_L bij een spoel. R is de som van alle weerstanden in die condensator of spoel. Bij een spoel zijn dat ook de kernverliezen ,huideffect van de draad (speciaal op hoge frequenties ). De Q van een condensator is meestal hoog. Immers de R is laag zodat de breuk X / R gelijk wordt aan X gedeeld door een heel klein getal. Dus wordt Q hoog! Bij een spoel heb je altijd te maken met de draadweerstand.Die is te meten. Maar skineffect en kernverliezen is moeilijk te meten. Goede keramische condensatoren hebben een Q van 1200 of hoger. Kleine condensatoren hebben een Q die te klein is om in een bepaalde schakeling een rol te kunnen spelen.

Samengesteld in een afgestemde kring kun je een idee krijgen wat er gebeurt in een LC kring. Stel dat de weerstand van de spoel 0 ohm is,skin effect is 0 en verder in de kern (indien aanwezig) geen verliezen. Dan is de Q oneindig hoog. Is de resonantiefrequentie van de kring 10 MHz. en wordt deze even aangestoten met een frequentie van 10 MHz. Dan zal de wisselstroom in deze kring tot in oneindigheid door blijven gaan.

Een afgestemde kring kan je zien als een slinger van een klok, heen en weer en heen en weer..... Als de slinger geen luchtweerstand ondervindt en in lagers loopt die geen wrijving geven blijft ook de slinger doorgaan tot in eeuwigheid.

En dit brengt mij bij de afgestemde kringen in een antennetuner (ATU). Je hoort wel eens op de band: 'Mijn tuner stemt prachtig scherp af, heeft een heel scherp punt waarop de SWR 1:1 is .Wordt dan de antenne eraf gekoppeld loopt de SWR nauwelijks omhoog!'

De verliezen in de tuner zijn dan zodanig dat de TX in de tuner een belasting ziet waarin hij zijn energie kwijt kan zonder dat er een antenne aan gekoppeld is. Een goede verhouding van de grootte van spoel en condensator is uit te rekenen en is afhankelijk van wat ziet de ATU naar de antenne. De uitleg hiervan voert te ver voor dit kort artikeltje.

(Wordt vervolgd)